Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Herhangi bir alanın Dünya üzerindeki bulunmuş olduğu alanı belirlemek için coğrafi konum kavramı kullanılmaktadır. Peki ülkemizin Dünya üzerinde yer aldığı alan nereleridir?

Ülkemiz orta kuşakta, 26-45 aşama doğu meridyenleri ve 36-42 aşama şimal paralelleri içinde, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının biribirine yaklaştığı yerde, doğu ve batı kültürleri içinde yer alır. Şimdi ülkemizin Dünya üzerindeki yerini daha detaylı anlatalım ve konuyu açıklamış olalım.

Öncelikle coğrafi konum ikiye ayrılır. Bunlar;

– Matematik (mutlak) konum
– Özel konum

8021_turkiyenin-matematik-konumuMatematik konum paralel ve meridyenlere bakılırsa ifade edilir.Türkiye başlangıç meridyenine nazaran (İngiltere’nin başkenti Londra’nın Greenwich nahiyesinden geçer.) Doğu Yarım kürede, başlangıç paraleline göre ise Dünya’yı tam orta noktasından ikiye bölen en büyük paralelin (Ekvator’dan geçer.) kuzeyinde yer aldığı için şimal Yarım Kürede yer almaktadır.Buna göre Türkiye’nin en uç noktaları, en doğusu-Iğdır-Aralık, en batısı-Çanakkale-Gökçeada, en kuzeyi-Sinop-İnceburun, en güneyi-Hatay-Yayladağı’dır.

Paralellerin (Enlemleri) Özellikleri;

– Başlangıç paraleli Ekvator’dur ve başlangıç derecesi sıfırdır.
– Paraleller batı-doğu doğrultusunda çizilen düşsel çizgilerdir.
8021_kusaklar– Dünya’nın yapısı geoit olduğu için paralellerin çaşama uzunlukları kutuplara doğru azalır.
– Ekvator’dan kutuplara gidildikçe yer çekimi artar, çizgisel hız azalır.
– İki paralel arası 111 km’dir.Türkiye’nin en güneyi ile en kuzeyi arası kuş uçuşu uzaklığı 42-36=6, 6*111=666 km’dir.
– ayrıca 23 derece 27 dakika noktasında yengeç ve oğlak dönenceleri vardır.Bu noktalar güneşin dik açıyla geldiği son noktadır.çünkü Ekvator (sıfır derece) ile yengeç yada oğlak dönencesi arası tropikal kuşak adı verilir.Yengeç dönencesi şimal yarım kürede, Oğlak dönencesi ise güney yarım kürededir.
– 66 derece 33 dakika noktası şimal yada güney kutup dairesi , 90 derece ise şimal yada güney kutup noktası olarak geçmektedir.
– Yengeç dönencesi ile kuzey Kutup Dairesi arasına Orta dönem adı verilir ve Türkiye burada yer verilmiştir.
– Paralellerden dolayı Türkiye’nin güneyinden kuzeyine gidildikçe cisimlerin gölge boyu, aydınlanma süresi, gece-gündüz süre farkları ve süreleri, tan süresi ve gurup süresi değişir.

8021_meridyenlerinozellikleriMeridyenlerin (Boylamların) Özellikleri;

– Meridyenler kuzey-cenup doğrultusunda uzanan çizgilerdir.
– Başlangıç meridyeni İngiltere’den (Londra-Greenwich) geçer ve 0 derecedir.
– İki meridyen arasındaki mesafe Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır ancak aralarındaki 4 dakikalık süre farkı değişmez.
– Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasında 45-26=19, 19*4=76 dakikalık süre farkı vardır. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğu saat olarak ileridedir.

Özel konum ülkelerin kıtalara, komşulara, denizlere, boğazlara ve geçitlere, yer şekillerine bakılırsa özelliklerini ifade eder. Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika’nın birbirine yaklaştığı, Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile üç tarafı denizlerle çevrili yarımadadır. İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Ortalama yükseltisi 1132 m olan dağlık bir ülkedir.